رواج مصرف قهوه در ایران پرسش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و چالش‌ها
برگشت خوراکی‌ها از پیک تورم؟
18 مرداد 1401
آمار رسمی از کاهش قیمت جهانی غذا
19 مرداد 1401
محمد‌حسین عمادی / نماینده دائم و سفیر سابق در سازمان خواربار جهانی FAO
شیوع وسیع مصرف انواع قهوه در سال‌های اخیر و دلایل آن ذهن هر ایرانی کنجکاو را به‌خود مشغول می‌کند. شاید رواج قهوه در شهرهای بزرگ به دلیل استرس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زندگی شهری، به‌خصوص در دوران پر‌التهاب کرونا، امری طبیعی تلقی شود، اما در اولین سفرم پس از شیوع کرونا به مناطق مرکزی، جنوبی، غرب و شمال ایران از تعدد مراکز فروش و عرضه قهوه در شهرستان‌ها، مناطق روستایی دورافتاده و بسیاری از دکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بین راهی به‌شدت متعجب شده و تحت‌تاثیر قرار گرفتم؛ این در حالی است که قیمت این نوشیدنی حتی در مناطق دور بسیار گران‌تر از رقیب دیرینه قهوه (چای)، عرضه می‌شود.
قهوه سابقه طولانی در ایران داشته و در اسامی و لغات فارسی هم می‌توان ردپای تاریخی آن را یافت. در اوایل دوره قاجار قهوه نوشیدنی اصلی مردم بود و واژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی چون «قهوه‌خانه»، «قهوه‌چی» و «قهوه قجری» هم در فرهنگ واژگان ایرانی رواج دارد. تا زمان قاجار، چای فقط یک داروی گیاهی بود که در چین یافت می‌شد و نامش در کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های طب سنتی آمده بود و برخی خواص دارویی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش نزد ایرانیان شناخته‌شده بود، اما از دوره ناصرالدین‌شاه قاجار به تدریج نوشیدن چای درمیان اعیان و اشراف قاجار رواج یافت و چای نوشیدنی گران‌قیمت، لوکس و تفریحی برای درباریان و خواص بود، اما از اواسط دوره ناصری و تا سال۱۲۵۰شمسی چای به کلی جای قهوه را گرفت و تا اواخر این دوره مصرف چای در ایران بیش از حد معمول هم شده بود.
«مورتیمر دوراند» انگلیسی در سفرنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش نوشته است: «ایرانیان خیلی چای می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نوشند و چای را واقعا خیلی شیرین مصرف می‌کنند.» چای مصرفی ایران هم از هند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آمد که مستعمره انگلیس بود و این یعنی انحصار چای ایران در دست شرکت‌های انگلیسی بود که خود اثرات سیاسی‌اقتصادی فراوانی با خود به‌همراه داشت. داستان تاریخی و سلطه دوباره قهوه در سراسر ایران شاید هشداری به پایان دو قرن سلطه چای در این سرزمین و تهدیدی برای صنعت و فرهنگ چای در ایران باشد. به اعتباری داستان چای در ایران از وقتی شروع شد که داستان قهوه تمام شد و امروز شروع مجدد رواج قهوه را در جامعه ایران شاهدیم. این تحول بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شک نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از تحول در شیوه معیشت و عادات مردم عادی است. /دنیای اقتصاد
